ໃນປັດຈຸບັນ ເຕັກໂນໂລຊີ ດີຈີຕອນ, ການສື່ສານຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ເຂົ້າມາມີບົດບາດສຳຄັນໃນການດຳລົງຊິວິດປະຈຳວັນຂອງຄົນເຮົາຢ່າງກວ້າງຂວາງ, ໄລຍະຜ່ານມາ ພວກເຮົາອາດຈະເຄີຍໄດ້ຍິນ ແລະ ຄຸ້ຍເຄີຍກັບຄຳວ່າ IQ, EQ, CQ, MQ, PQ, AQ ແລະ SQ ທີ່ໝາຍເຖິງທັກສະ ຫຼື ຄວາມສະຫຼຽວສະຫຼາດໃນດ້ານຕ່າງໆ ເຊິ່ງເມື່ອທຽບກັບໃນຍຸກປັດຈຸບັນແລ້ວ ຄວາມສາມາດ ຫຼື ທັກສະເຫຼົ່ານັ້ນ ຍັງບໍ່ສາມາດຕອບສະໜອງໄດ້ຕໍ່ກັບຄວາມກ້າວໜ້າຢ່າງກ້າວກະໂດດຂອງເຕັກໂນໂລຊີ ການສື່ສານຂໍ້ມູນຂ່າວສານໃນຍຸກດິຈິຕອນທີ່ໄຮ້ພົມແດນ. ສິ່ງໜຶ່ງທີ່ຈຳເປັນຕ້ອງມີເພິ່ມຕື່ມຄື “ຄວາມສະຫລາດທາງດິຈິຕອນ (DQ: Digital Intelligence) ".
ຄວາມສະຫລາດທາງດິຈິຕອນ (Digital Intelligence Quotient: DQ) ຄື ກຸ່ມຂອງຄວາມສາມາດທາງສັງຄົມ, ອາລົມ ແລະ ການຮັບຮູ້ ທີ່ຈະເຮັດໃຫ້ຄົນເຮົາສາມາດປະເຊີນໜ້າກັບຄວາມທ້າທາຍໃນການດຳລົງຊີວິດໃນຍຸກດິຈິຕອນ ແລະ ສາມາດປັບຕົວໃຫ້ເຂົ້າກັບການດຳລົງຊີວິດໃນໂລກດິຈິຕອນໄດ້. ຄວາມສະຫລາດທາງດິຈິຕອນ ແມ່ນການລວມເອົາທັງຄວາມຮູ້, ທັກສະ, ທັດສະນະຄະຕິ ແລະ ຄ່ານິຍົມທີ່ຈຳເປັນຕໍ່ການໃຊ້ຊີວິດ ໃນຖານະຄົນເຮົາກໍເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງໂລກອອນລາຍ, ເວົ້າອີກຢ່າງໜຶ່ງຄື ທັກສະການນຳໃຊ້ສື່ ແລະ ການເຂົ້າສັງຄົມໃນໂລກອອນລາຍ. ຄວາມສະຫລາດທາງດິຈິຕອນ (Digital Intelligence Quotient: DQ) ປະກອບໄປດ້ວຍທັກສະສຳຄັນ 8 ດ້ານ ດັ່ງນີ້:
- ທັກສະໃນການບົງບອກເອກະລັກຕົວຕົນຂອງຕົນເອງ (Digital Citizen Identity).
- ທັກສະໃນການຈັດການຂໍ້ມູນສ່ວນຕັວ (Privacy Management).
- ທັກສະໃນການຄິດ, ວິເຄາະ ແລະ ມີວິຈາລະນະຍານທີ່ດີ (Critical Thinking).
- ທັກສະໃນການຈັດສັນເວລາໜ້າຈໍ (Screen Time Management).
- ທັກສະໃນການຮັບມືກັບການຄຸກຄາມທາງໂລກອອນລາຍ (Cyberbullying Management).
- ທັກສະໃນການຈັດການຂໍ້ມູນທີ່ຜູ້ໃຊ້ງານຖິ້ມໄວ້ໃນໂລກອອນລາຍ (Digital Footprints).
- ທັກສະໃນການຈັດການດ້ານຄວາມປອດໄພຂອງຕົນເອງໃນໂລກອອນລາຍ (Cybersecurity Management).
- ທັກສະໃນການໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີຢ່າງມີຈາລິຍະທຳ (Digital Empathy).
ສຳລັບທັກສະໃນການຄິດ, ວິເຄາະ ແລະ ມີວິຈາລະນະຍານທີ່ດີ (Critical Thinking) ຖືວ່າເປັນໜຶ່ງໃນທັກສະທີ່ສຳຄັນ ຕໍ່ການຕິດຕໍ່ສື່ສານໃນໂລກອອນລາຍປັດຈຸບັນ.
Critical Thinking ນັ້ນ ປະກອບດ້ວຍ 3 ສ່ວນຫຼັກ ຄື (1) ການທໍາຄວາມເຂົ້າໃຈ (Understanding), (2) ການວິເຄາະ (Analysis) ແລະ (3) ການຫາຂໍ້ສະຫຼຸບ (Inference).
ລັກສະນະຄົົນທີ່ບໍ່ມີ Critical Thinking ຈະເປັນຄົນແບບໃດ? ໃນຍຸກປັດຈຸບັນ ມີການຕິດຕໍ່ສື່ສານຜ່ານສື່ສັງຄົມອອນລາຍ (social media) ຢ່າງກວ້າງຂວາງ ບໍ່ວ່າຈະເປັນ Facebook, Line, Twitter ແລະ ອື່ນໆ, ບາງເທື່ອເຮົາໄດ້ຮັບການແຊ ຫຼື ການແບ່ງປັນຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ທີ່ສົ່ງຕໍ່ໆກັນມາຫຼາຍໆຄັ້ງ, ເຊິ່ງຖ້າເຮົາແຊຕໍ່ ຫຼື ນຳໄປເຜີຍແຜ່ຕໍ່ ໂດຍບໍ່ຄິດຄຳນຶງເຖິງວ່າເຮົາຄວນກວດສອບທີ່ໄປທີ່ມາຂອງຂໍ້ມູນ ຫລື ຕັ້ງຄຳຖາມກັບຂໍ້ມູນເຫຼົ່ານັ້ນສາກ່ອນ ນັ້ນກໍສະແດງວ່າເຮົາກຳລັງເປັນຄົົນທີ່ບໍ່ມີ Critical Thinking.
ການທີ່ຈະສາມາດເອີ້ນວ່າ ເປັນຄົນທີ່ມີ Critical Thinking ໄດ້ນັ້ນ ຢ່າງໜ້ອຍຄວນປະຕິບັດໄດ້ດັ່ງນີ້:
- ຝຶກຕົນເອງໃຫ້ເປັນຄົນມັກຕັ້ງຂໍ້ສົງໄສ ໂດຍຕັ້ງຄຳຖາມຕໍ່ສິ່ງຕ່າງ ໆ ໃຫ້ຫລາຍຂຶ້ນ.
- ຝຶກການໃຊ້ ‘ເຫດຜົນ’ ຫລາຍກວ່າ ການໃຊ້ອາລົມ ແລະ ອະຄະຕິ.
- ສ້າງຕົນເອງໃຫ້ມີການຄິດ, ມີການເຮັດວຽກທີ່ມີລະບົບແບບແຜນ.
- ຄົ້ນຫາວິທີການຄິດແບບໃໝ່ໆ, ຄວາມຮູ້ແບບໃໝ່ ແລະ ລອງເອົາມາປັບໃຊ້.
ສິ່ງໜຶ່ງທີ່ຈະປິດກັ້ນການໄປສູ່ Critical Thinking ຄືປາກົດການ “Echo Chamber” ຊຶ່ງຈະພົບໄດ້ເມື່ອເຮົາເຂົ້າສູ່ສື່ສັງຄົມອອນລາຍຕ່າງໆ (Social media) ໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ ຄົນເຮົາມັກຈະເລືອກຮັບຂ່າວສານຈາກຄົົນທີ່ມີລົດນິຍົມ ແລະ ຄວາມຄິດເຫັນແບບດຽວກັນ ສຸດທ້າຍເຮົາກໍຈະພົບແຕ່ຄົນສະແດງຄວາມຄິດເຫັນທີ່ເໝືອນກັບເຮົາ. ຫາກຕ້ອງອອກມາຈາກສັງຄົມເດີມໆ ແນວຄິດແບບເດີມ ລອງຫາຄົນໃນສັງຄົມໃໝ່ ຄິດແບບໃໝ່ ທີ່ຕ່າງໄປຈາກເຮົາ ຈະເຮັດໃຫ້ເຮົາໄດ້ພົບແນວຄວາມຄິດໃໝ່ໆ, ແງ່ມຸມໃໝ່ໆຈະຊ່ວຍເປີດຄວາມຄິດຂອງເຮົາໃຫ້ກວ້າງຂຶ້ນ. ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ຈະຊ່ວຍໃຫ້ທັກສະ Critical Thinking ຂອງເຮົາດີຂຶ້ນຢ່າງແນ່ນອນ.
